Gramatura, grubość i objętość właściwa to trzy istotne i często podawane właściwości papieru. Są one często łączone ze sobą i używane zamiennie, z tego prostego powodu, że są powiązane matematycznie. Grubość i gramatura są definiowane niezależnie od siebie, natomiast objętość właściwa, określana również jako spulchnienie czy wolumen, to stosunek między gramaturą a grubością.
Gramatura lubi się z grubością :)

Gramatura = grubość / objętość właściwa
Gramatura jest najczęściej stosowaną miarą ciężaru papieru i jest wyrażana jako masa metra kwadratowego papieru. Często określenia gramatura używa się w odniesieniu do grubości papieru, co jest mylące, ponieważ grubość w rzeczywistości zależy od objętości właściwej papieru.

Grubość = gramatura x objętość właściwa
Grubość papieru mierzy się w mikrometrach (µm) – czyli tysięcznych częściach milimetra – jest to odległość między dwiema powierzchniami papieru. Grubość jest pod wieloma względami ważna przy wyborze papieru, ponieważ wpływa na stabilność standu, displayu, ekspozytora, jego wytrzymałość i utrzymywanie towarów oraz wygląd estetyczny pudełka.
Na co dzień do opisywania papieru jest jednak wykorzystywana jego gramatura.

Objętość właściwa = grubość / gramaturę
Jak wynika z powyższego wzoru, objętość właściwa określa stosunek między grubością papieru a jego gramaturą. Wielkość ta dotyczy objętości lub zwartości papieru, a jej prawidłowa definicja to właściwie „odwrotność gęstości”.
Papier o małej objętości właściwej jest bardziej zwarty niż papier o dużej objętości właściwej i zawiera mniej powietrza. Papier o małej objętości właściwej jest w związku z tym cienki i ciężki, a papier o dużej objętości właściwej jest lekki, mało zwarty i gruby. Z uwagi na mniejszy udział powietrza papier małej objętości właściwej jest często gładszy niż papier o dużej objętości właściwej i na odwrót.
Objętość właściwa jest bardzo ważnym czynnikiem przy produkcji książek i ma kluczowe znaczenie dla odbioru produktu końcowego. Jeżeli celem jest wywarcie rażenia grubej, bogatej w treść książki, należy zastosować papier o dużej objętości właściwej. Jeżeli chodzi o to, by zmieścić w książce dużo tekstu a jednocześnie, by pozostała ona cienka, bardziej odpowiedni jest papier o małej objętości właściwej.

Szorstkość

Termin używany do definiowania odchylenia powierzchni papieru, od absolutnej gładkości to szorstkość. Szorstkość jest wyrażana w ml/min., co odnosi się do objętości powietrza, jakie przechodzi między powierzchnią papieru i elementem przyrządu pomiarowego w ciągu jednej minuty. Miara ta jest określana jako szorstkość wg Bendtsena. Ogólnie papier nie powlekany ma większą szorstkość – więcej pagórków i dolin na powierzchni niż papier powlekany. W celu zmniejszenia szorstkości, papier jest ściskany i wygładzany w kalandrze lub gładziku. Stąd wywodzi się pewne powiązanie między objętością właściwą a szorstkością – gładki, zmiażdżony papier będzie miał mniejszą objętość właściwą, natomiast, aby uzyskać większą objętość właściwą, trzeba w pewnym stopniu poświęcić gładkość powierzchni papieru i będzie on bardziej szorstki. Ma to oczywiście znaczenie dla wyglądu opakowania.

Wszystko zależy od tego jaki efekt wizualny chcemy osiągnąć. Czy nasze pudełko ma wyglądać gładko, bez żadnych nierówności i sprawiać wrażenie ekskluzywnego, czy też zależy nam na nierównej powierzchni odbieranej jako naturalna chropowata struktura.
Szorstkość powierzchni wpływa również na proces drukowania, szczególnie w przypadku papierów o dużej szorstkości, gdzie nierówności powierzchni mogą wpływać na wygląd odbitki.

Białość i odcień

Aby uzyskać specjalną białość, lub barwę gotowego papieru, dodaje się do niego różne środki chemiczne. Dodanie wybielacza optycznego do mieszanki, zwiększa na przykład białość papieru ponieważ, środek ten odbija światło białe co sprawia, że papier wygląda na jaśniejszy, niż jest w rzeczywistości. Istotnym parametrem jest jasność papieru. Pomimo tego, że białość i jasność są właściwościami wizualnymi, które mogą na pierwszy rzut oka być trudne do rozróżnienia, dotyczą one w rzeczywistości dwóch różnych rzeczy.
Jasność określa się jako procent ilości światła o określonej długości fali odbijanej od papieru.

Blisko spokrewnionym z jasnością parametrem jest białość, którą jednak mierzy się dla wielu długości fal i która daje wartość bliższą temu, co w rzeczywistości odbiera oko.
Papiery o tej samej jasności mogą mieć jednak różne odcienie lub tony barw. W związku z tym, mierzy się także barwę papieru, np. niebieski, żółty, czerwony lub zielony. Barwniki są dodawane do większości papierów. Na przykład barwnik niebieski jest często dodawany do papieru, który ma sprawiać wrażenie bardziej białego, natomiast pewna ilość barwnika żółtego sprawi, że papier będzie wyglądać bardziej naturalnie.
Na przykład, przy produkcji książek ważne jest zachowanie tego samego koloru i odcienia dla wszystkich dostaw papieru, co stanowi kolejny powód dla stosowania barwnika – w przeciwnym razie widoczne byłoby to na krawędziach książki w postaci pasm o różnych odcieniach.

Nieprzezroczystość

Nieprzezroczystość można określić inaczej jako brak przezroczystości. Dlatego, im większa nieprzezroczystość papieru, tym mniej jest on przezroczysty. Papier 100-procentowej nieprzezroczystości jest więc całkowicie nieprzezroczysty, podczas gdy, papier o niskiej nieprzezroczystości, taki jak papier pergaminowy lub kalka kreślarska, przepuszcza znacznie większą część światła.
Nieprzezroczystość zależy od tego, jak dobrze powierzchnia papieru jest w stanie rozpraszać i pochłaniać światło.

Nieprzezroczystość jest niezwykle istotna podczas drukowania. Ważne jest uwzględnienie tego czynnika ponieważ, farba drukowa wnika w papier, czego efektem może być widoczność nadruku przez arkusz.
Jest to szczególnie istotne w przypadku druku dwustronnego, zwłaszcza na papierze o małej gramaturze. Należy więc zaplanować, w którym miejscu strony umieścić tekst i grafikę.

Kierunek włókna

Większość włókien w papierze układa się w tym samym kierunku – w tym, w którym podczas produkcji przebiega wstęga papieru. Kierunek ten jest określany jako kierunek włókna papieru i sprawia, że wzdłuż tej osi papier jest sztywniejszy, a więc trudniejszy do zgięcia.
Łatwym sposobem określenia kierunku, w którym przebiegają włókna papieru, jest położenie arkusza na krawędzi stołu.
Oś, wzdłuż której papier wygina się bardziej, jest przeciwna do kierunku włókna. Innym sposobem, jest silne przeciągnięcie zaciśniętymi paznokciami kciuka i palca wskazującego wzdłuż brzegów papieru. Brzeg, który ulega większemu zniekształceniu, przebiega w poprzek kierunku włókna.
Wymiary podawane przez producenta papieru również zdradzają kierunek włókna, ponieważ liczba podawana jako pierwsza (np. 210 w przypadku wymiarów 210 x 297) określa długość boku przebiegającego w poprzek kierunku włókna.

Format kartonu i tektury

Papier schodzący z maszyny papierniczej jest nawijany na dużą rolę zwaną tamborem. Jeżeli papier ma być używany w zwojowej maszynie offsetowej, jest on cięty na mniejsze zwoje, a jeśli nie – na arkusze o wymaganych rozmiarach.
Arkusze i zwoje stanowią główne formaty papieru, jednakże w każdej grupie podstawowej istnieje bardzo duża liczba różnych formatów, które są albo formatami standardowymi, albo formatami specjalnymi, dostosowanymi do potrzeb klienta i przeznaczenia. Krajarka gilotynowa lub przekrawacz rotacyjny kroi papier na arkusze zgodnie z wymiarami zamówionymi przez klienta lub, na format standardowy. Papier jest następnie dostarczany na paletach – w stosach, gdzie wszystkie arkusze są ułożone jeden na drugim, lub w ryzach po 500 sztuk.
Wymiary arkusza są podawane w kolejności uzależnionej od kierunku włókna. Pierwsza liczba oznacza długość boku, który przebiega w poprzek kierunku włókna. Oznacza to, że arkusz papieru A4 o wymiarach 210 x 297 ma włókna ułożone w kierunku równoległym do boku o długości 297 mm.
Podobnie jak arkusze, także zwoje są cięte na wymiary i szerokości zamawiane przez klienta, a także według masy i długości. Formaty standardowe są jednak mniej powszechne w przypadku zwojów, chociaż i tu istnieją. Wszystkie zwoje papieru posiadają w środku tuleję, dzięki której mogą być zainstalowane w maszynie drukującej. Stosowane powszechnie standardowe średnice tulei to 70, 76 i 153 mm.